Öksürük Nedir? Öksürük, boğaz bölgesinin mukus veya yabancı irritan maddelerden arındırılması adına oluşturulan doğal bir refleks hareketidir. Genel olarak herkes belirli zamanlarda boğazını temizleme ihtiyacı içerisinde bu refleksini kullanabilir. Bazı bireylerde ise bu refleks oldukça sık meydana gelerek kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. 3 haftadan daha kısa süreli olarak ortaya çıkan öksürük şikayeti, akut (kısa süreli ve yeni başlangıçlı) öksürük olarak isimlendirilir. Akut öksürükte gelişen öksürük atakları genellikle 2 hafta içerisinde kendiliğinden gerileme eğilimindedir. Öksürük şikayetinin 3-8 hafta arasında sürmesi ve bu süre zarfının sonunda gerileme göstermesi subakut öksürük olarak isimlendirilir. 8 haftadan daha uzun süreli devam eden öksürük ise kronik öksürük olarak tanımlanır. Öksürük Çeşitleri Nelerdir? Öksürük kendi içerisinde oluşum süresi bakımından alt türlere ayrıldığı gibi meydana gelen şikayetin karakterine göre de sınıflandırılabilir. YAŞ ÖKSÜRÜK Prodüktif öksürük olarak da isimlendirilen yaş öksürük, bu refleks sırasında mukus çıkışı ile karakterizedir. Grip ve nezle gibi sık görülen hastalıklar yaş öksürüğe neden olabilir. Bazı bireylerde hızlı bazı bireylerde ise yavaş bir seyir izleme eğiliminde olan yaş öksürüğe burun akıntısı, geniz akıntısı ve halsizlik gibi diğer semptomlar da eşlik edebilir. Yaş öksürüğün bu şekilde isimlendirilmesinin nedeni, boğaz, burun, hava yolları veya akciğer gibi solunum sistemini oluşturan vücut kısımlarında mukus üretiminin ve salgılanmasının artmasıdır. Boğaz ve göğüs bölgesinde dolgunluk hissedilmesi genellikle yaş öksürük ile birlikte görülebilir. Bazı yaş öksürük atakları sırasında ağza mukus gelmesi de ortaya çıkabilir. KURU ÖKSÜRÜK Mukus içermeyen öksürük türü, kuru öksürük olarak isimlendirilir. Boğazın gerisinde rahatsız edici bir his ile birlikte tetiklenen bu öksürük formu, oldukça rahatsız edici ataklar şeklinde seyredebilir. Kuru öksürüğün nedenlerinin başında üst solunum yolu enfeksiyonları gelir. Kuru öksürüğün kontrol altına alınması bazen oldukça zordur. Hem yetişkin hem de çocuk hastalarda enfeksiyonun iyileşmesinin ardından kuru öksürük şikayeti birkaç hafta boyunca devam edebilir. Enfeksiyon hastalıkları dışında larenjit, boğaz enfeksiyonu, bademcik iltihabı, sinüzit, alerjiler ve reflü gibi durumlar da kuru öksürük nedenleri arasında yer alır. Covid-19 hastalığı sırasında ateş ve nefes darlığı ile birlikte kuru öksürük gelişimi oldukça sık görülen şikayetlerdir. Covid-19 rahatsızlığına dair belirtileri kendinizde veya çevrenizde gözlemlemeniz halinde önerilen tedbirler dahilinde sağlık kuruluşlarına başvurarak bu durumun ortaya çıkarılmasına yönelik destek almanız önerilir. Öksürük Neden Olur? Öksürük refleksinin tetiklenmesine neden olabilen pek çok farklı durum mevcuttur. Gıda tüketimi sırasında besin veya sıvı partiküllerinin hava yolları ile temas etmesi, öksürüğün en sık nedenidir. Bu bölgede bulunan duyusal sinir lifleri, temas ile birlikte uyarılır ve öksürük refleksini harekete geçirerek aspirasyonun önlenmesini sağlar. Eğer aspirasyon meydana gelir ve kişi besin maddeleri nedeniyle nefes alamazsa acilen Heimlich manevrasının uygulanması gerektiği konusunda bilinçli olunmalıdır. Gıda aspirasyonu dışında öksürük refleksini tetikleyebilecek diğer çeşitli durumlar da mevcuttur. SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI Öksürük, bakteriyel veya viral etkenlerden kaynaklanan üst ve alt solunum yolu enfeksiyonlarında en sık görülen şikayetler arasındadır. Grip ve nezle gibi sık görülen hastalıklar, üst solunum yolu enfeksiyonlarına örnek teşkil eder. Bronşit ve zatürre gibi enfeksiyonlar ise alt solunum yolu enfeksiyonları arasında yer alır. Vücudun gelişen enfeksiyona karşı oluşturduğu doğal tepki sonucu olarak havayollarında bir inflamasyon (iltihabi durum) meydana gelir. Oluşan inflamasyon ile birlikte burun, ağız ve akciğer dokularında mukus üretimi artırılarak yabancı mikroorganizmaların bu mukus içerisine hapsedilmesi hedeflenir. Hem iltihaplanma hem de mukus üretimi hastalarda öksürük refleksinin tetiklenmesine neden olur. Solunum yolu enfeksiyonları genellikle 7-10 gün içerisinde gerileme eğiliminde olan hastalıklar olsa da bazı bireylerde zatürre gibi daha ağır durumlara ilerleyebileceği için bu konuda dikkatli olunması önerilir. ÇEVRESEL ALERJENLER-Muhabir Ağrı Alerjik rinit birçok farklı bireyi etkileyen bir durumdur. Bu rahatsızlığın çevresel alerjenler ile tetiklenmesi halinde genellikle öksürüğün de içerisinde bulunduğu grip benzeri şikayetler meydana gelir. Hem ev içi hem de dış çevre kaynaklı çeşitli alerjenler mevcuttur. Ağaç ve çiçek polenleri, toz ve akarlar bu alerjenler arasında yer alır. Alerjen özellikteki maddeler ile temas meydana gelmesi halinde normalde vücuda zararlı olmayan bu etkenlere bağışıklık sistemi anormal bir yanıt oluşturur ve semptomların ortaya çıkmasına neden olur. Alerjik öksürüğün meydana gelmesi halinde genellikle geniz akıntısı şikayeti de belirtiler arasında yer alır. Geniz akıntısı, boğaz ve burnun arka kısmındaki dokuda aşırı mukus üretimi gelişmesi halinde oluşur. Üretilen mukus miktarının fazla oluşu, bu maddenin drenajını zorlaştırır ve boğaz bölgesinde birikimi ve geniz akıntısı şikayeti ile sonuçlanır. ÇEŞİTLİ SAĞLIK DURUMLARI Akciğer ve diğer solunum yolu organlarını etkileyen kronik durumlar, öksürük ataklarının gelişmesine veya mevcut öksürük şikayetinin giderek kötüleşmesine neden olabilir. Bu hastalıklar arasında yer alan astım hastalığı, dünya üzerinde yaklaşık olarak 250 milyon insanı etkisi altına almış bir durumdur. Astım rahatsızlığında hava yollarında darlık meydana gelir ve toz, sigara dumanı veya diğer çeşitli etkenler nedeniyle inflamasyonun tetiklenmesi halinde öksürük, hapşırık ve göğüste daralma gibi şikayetlerin oluşmasına sebep olur. Birçok farklı durumun tetikleyebileceği astım ataklarından korunmak amacıyla hastaların yanlarında inhaler ilaçlarını her zaman bulundurması önerilir. Tıpkı bir obezite hastasının obezite cerrahisi sonrasında yaşamında olacak kalıcı değişik gibi, astım hastalarına da tedavi sonrasında yaşamında kalıcı değişiklikler önerilebilir. Astım dışında kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) içerisinde değerlendirilen bir takım hastalıklar da öksürük şikayetinin gelişmesine neden olabilir. Bu hastalıklarda akciğerlerden hava alış verişi engellenir ve kişide nefes darlığı gelişimine sebep olur. Astım hastalığında olduğu gibi KOAH hastalıklarında da hastaların alevlenme dönemlerinde inhaler tedavi alması gereklidir. Daha nadir olarak çeşitli tıbbi acil durumlarda da öksürük gelişebilir. Pnömotoraks (akciğer sönmesi) ve pulmoner emboli (akciğer damarında pıhtı) gibi durumlar, öksürük şikayetinin görülebileceği ve yaşamı tehdit eden durumlar arasında yer alır. Öksürüğe Ne İyi Gelir? Viral enfeksiyon kaynaklı öksürüklerde bağışıklık sisteminin desteklenmesi öksürük şikayetinin giderilmesi için oldukça önemlidir. Gerekli durumlarda ise kişinin bu şikayetinin kontrol altına alınmasını sağlayacak çeşitli ilaçların kullanımına başvurulabilir. Öksürük şikayetinin kontrol altına alınması ancak bu durumu tetikleyen sebebin tespit edilmesi ile mümkündür. Bu nedenle ani başlangıçlı, kronik veya sizi rahatsız eden öksürük şikayetiniz mevcut olduğunda sağlık kuruluşlarına başvurarak hekimlerden destek almanız önerilir.